Иран — Орта Шығыста орналасқан ірі мемлекет.
Оның жер көлемі 1,648,195 шаршы километр (636,372 шаршы миль). Бұл дүние жүзіндегі ең үлкен елдердің бірі болып табылады. Ирандың аумағына таулар, шөлтер, жазықтар және көптеген өзендер мен көлдер кіреді. Оның шекарасы 7 елмен жанасады: Түркия, Ирак, Ауғанстан, Пәкістан, Армения, Азербайжан және Туркменистан.
ЖІӨ мен жан басына шаққандағы табыс
Иран — Орта Шығыстағы ірі экономикалық держава. 2023 жылға қарай Ирандың ЖІӨ-і (Жалпы ішкі өнім) шамамен $1.1 триллион болып бағаланады. Жан басына шаққандағы ЖІӨ $12,000 дан астам, бұл дүние жүзіндегі орташа деңгейден сәл төмен көрсеткіш.
Исфахан. Сийох-Хәтун көпірі
***
Импорт-экспорт тауарларының құрылымы мен сальдосы
Ирандың экономикасы экспортқа негізделген. Ол дүние жүзінде ең ірі экспорттаушы елдердің бірі болып табылады.
- Экспорттың негізгі тауарлары: Мұнай және газ, химиялық өнімдер, темір рудасы, текстиль, ауыл шаруашылық өнімдері (мысалы, күріш, жаңғақ).
- Импорттың негізгі тауарлары: Машина жасау компоненттері, электроника, фармацевтика, автомобильдер, тамақ өнеркәсібі.
Ирандың сауда сальдосы оң болып табылады, яғни экспорт импорттан артық. 2023 жылға қарай экспорт көлемі $150 млрд , ал импорт көлемі $100 млрд шамасында болды.
Кашан қолөнер шеберханалары
***
Елдің ТОП 10 технологиялық компаниялары
| Компания | Саласы | Нақты табыс (2023) | Нақты нарықтық құны |
|---|---|---|---|
| National Iranian Oil Company (NIOC) | Мұнай және газ | $20 млрд | $150 млрд |
| Iran Khodro | Автомобиль өнеркәсібі | $5 млрд | $30 млрд |
| Mobarakeh Steel Company | Металлургия және материалдар | $4 млрд | $25 млрд |
| Mapna Group | Энергетика және инфрақұрылым | $3 млрд | $20 млрд |
| Pars Oil | Мұнай және газ | $2.5 млрд | $18 млрд |
| Sadra Shipbuilding Company | Кеме жасау | $2 млрд | $15 млрд |
| Zob Ahan Isfahan | Металлургия және материалдар | $1.8 млрд | $12 млрд |
| Foolad Mobarakeh | Металлургия және материалдар | $1.5 млрд | $10 млрд |
| Iran Air | Әуе жолдары | $1 млрд | $8 млрд |
| Tehran Stock Exchange | Қаржы және инвестициялар | $0.8 млрд | $6 млрд |
Iran Khodro
***
Демографиялық көрсеткіштері
Ирандың халқы 87 миллион адам шамасында (2023 жылғы мәліметтер). Ол дүние жүзіндегі ең тығыз халық орналасқан елдердің бірі.
- Бала саны: Халықтың шамамен 24%-ы 15 жасқа дейінгі балалар.
- Қартайғандардың үлесі: Халықтың 7%-ы 65 жастан асқан адамдар.
- Орташа өмір сүру ұзақтығы: Ерлерде — 75 жыл, әйелдерде — 77 жыл.
Шираз. Гүлістан сарайы
***
Ірі қалалары
- Тегеран — астанасы, халқы 9.5 миллион.
- Мешхед — халқы 3.5 миллион.
- Исфахан — халқы 2.5 миллион.
- Тебриз — халқы 2.2 миллион.
- Шираз — халқы 2.0 миллион.
Персеполь - көне қала орны
***
Негізгі туристік бағыттары
- Персеполь: Дүние жүзіндегі ең әдемі антикалық қалалардың бірі, ЮНЕСКО мұрасы.
- Исфахан: Шах мешіті, Сийох-Хәтун көпірі, тарихи орындар.
- Мешхед: Имам Реза мешіті, діни орындар.
- Шираз: Гүлістан сарайы, Парсы саябақтары, поэзия мұражайлары.
- Кашан: Тарихи мәдениет, қолөнер, керамикалық шеберханалар.
Жылына келетін туристер мен олардан түсетін табыс
Иран жыл сайын 10 миллионнан астам турист қабылдайды. Туристерден түсетін табыс $15 млрд дан астам. Туризм саласы Иран экономикасында маңызды рөл атқарады.
Мешхед. Имам Реза мешіті
***
Қорытынды
Иран — экономикалық, мәдениеттік және табиғи ресурстарға бай ел. Оның көптеген салалардағы жетістіктері, соның ішінде мұнай-газ, металлургия және туризм, оны дүние жүзіндегі ең алдыңғы қатардағы елдердің бірі етеді.
Алайда, халықаралық қауымдастық тарапынан салынған санкциялар мен елдегі диктаторлық билік, парсы халқына адым аштырмауда.
