Жаңадан сайланған президент Дональд Трамп
АҚШ-ты Украина соғысы сияқты сыртқы қақтығыстардан оқшаулау, сыртқы сауда серіктестеріне тарифтерді арттыру және отандық өндірісті қалпына келтіру мәселесін көтеріп отыр.
Соңғы күндері ол өзінің сыртқы саясаты үшін сыртқы агрессивті көзқарасты ұсынды.
Алғашында ол Канаданың АҚШ-тың қосымша штаты екенін айтып қалжыңдады. Содан бері ол Панама каналын бақылауды қайтарып аламын деп қорқытты.
Ол сондай-ақ өзінің бірінші мерзімінен бастап сатылмайтын Гренландияның Данияның автономды аумағына иелік еткісі келетінін қайталады.
АҚШ бұл аймақтардың ешқайсысын тікелей бақылауға алуы екіталай. Бірақ бұл мәлімдемелер Трамптың «Америка алдымен» көзқарасын ілгерілету үшін, АҚШ-тың сауда және ұлттық қауіпсіздік мүдделері үшін супердержава өзінің қарадүрсін күшін, өз шекарасының тысында көрсете бастауы мүмкін екеніне меңзегендей.
Жексенбіде Трамп Аризонадағы консервативті партияның жиналысында Панама американдық кемелерден канал қызметі үшін үшін «күлкілі де, әділетсіз артық» ақы алып жатқанын айтты.
20 ғасырдың басында каналды салуды өз қолына алғаннан кейін АҚШ 1970 жылдары келісім арқылы толық бақылауды Панамаға берген болатын.
Бірақ осы аптада Трамп егер «қанау» тоқтамаса, каналды АҚШ-қа қайтаруды талап ететінін айтты, бірақ ол қалай екенін нақтыламады.
Трамп Панама каналының «ниеті бұзықтардың қолдарына түсіп кетуін» қаламайтынын айта келе, Панама каналының Қытайдың қолына түсіп кетуіне алаңдаушылық білдірді.
АҚШ -тың Сыртқы қатынастар кеңесінің Латын Америкасы бойынша ғылыми қызметкері Уилл Фриман Трамптың бұл сөздері жайында: «АҚШ-тың ұлттық қауіпсіздігіне шынайы жаны ашып... оның бейтараптығын алаңдауда», - деді.
Мәліметтер бойынша Қытай Панама каналын АҚШ-тан кейінгі екінші үлкен пайдаланушы болып табылады. Оның елге де ірі экономикалық инвестициялары бар.
2017 жылы Панама Тайваньмен дипломатиялық байланысын үзіп, оны Қытайдың бір бөлігі деп мойындады, бұл Бейжің үшін үлкен жеңіс болды.
Панама каналы АҚШ-тың Тынық мұхиттағы саудасы үшін ғана маңызды емес, деді Фриман мырза - Қытаймен қандай да бір әскери қақтығыс болған жағдайда, ол АҚШ кемелері мен басқа да активтерін жылжыту үшін қажет болады.
Ол сондай-ақ Трамптың сауда серіктестерінің АҚШ-қа әділетсіз қарым-қатынасы туралы жиі айтқан пікірлерін, сондай-ақ сайланған президенттің шетелдік тауарларға, әсіресе Қытайдан келетін тауарларға баж салығын күрт арттыруға уәде бергенін атап өтті.
Фриман мырзаның айтуынша, Трамптың жеткізілім ақысына қатысты шағымдары оның саудаға деген көзқарасын көрсететін сияқты.
Фриман мырзаның айтуынша, Трамптың мәлімдемелері «мәжбүрлеуге» алып келуі ықтимал, сондықтан «канал билігі АҚШ-тың сес көрсетуіне жауап ретінде, АҚШ-тың жүктері үшін алымдарды төмендетуге тура келетінін» білуі керек.
Панама президенті Хосе Рауль Мулино канал мен оның төңірегіндегі аумақтар оның еліне тиесілі және солай болып қала береді деген жауап берді.
***
Трамп Гренландияны көздейді
Демалыс күндері Трамп әлеуметтік желідегі жазбасында АҚШ ұлттық қауіпсіздік пен жаһандық бостандық үшін «Гренландияға иелік ету және бақылау абсолютті қажеттілік» деп санайтынын айтты.
АҚШ Гренландиядағы Питуффик ғарыш базасын сақтайды. Территория табиғи ресурстарға, соның ішінде сирек кездесетін минералдар мен мұнайға бай және жаһандық державалар Арктикалық шеңберде өз ауқымын кеңейтуге тырысатындықтан, сауда үшін стратегиялық орын алады.
Әсіресе Ресей бұл аймақты стратегиялық мүмкіндік ретінде қарастырады.
Трамп Гренландияны сатып алу идеясын 2019 жылы президент ретіндегі бірінші мерзімінде көтерген болатын, алайдаол ойы жүзеге аспады.
Гренландияның премьер-министрі Муте Б. Эгеде осы аптада Трамптың соңғы мәлімдемелеріне «Біз сатпаймыз және сатылмаймыз» деп жауап берді.
Дегенмен, Трамп желідегі ашық мәлімдемелеріне баса назар аударуды жалғастырды.
Truth Social сайтында Трамптың аккаунтында Панама каналының ортасына Америка туының тігілген суреті көрсетілген.
Оның екінші үлкен ұлы Эрик Трамп "X" сайтында АҚШ-тың Гренландия, Панама каналы және Канаданы Amazon интернет-сатып алу арбасына қосқанын көрсететін суретті жариялады.
Трамп үшін Американың күшін өз пайдасына пайдалануға уәде беру оның екі сәтті президенттік науқанына көмектесті.
Бірінші президенттік кезеңінде Трамп Мексика тарапына қыр көрсете отырып, сауда тарифтерін реттеу мен екі ел ортасындағы шекараға "қарулы сарбаздар" орнату арқылы, шекараны тәртіпке салуға әрекет жасаған болатын.
Гренландияның премьер-министрі Муте Б. Эгеде
Трамптың екінші президенттің кезеңі де АҚШ -тың сыртқы саясатына елеулі өзгерістер алып келуі мүмкін.
Гренландия мәселесінде Трамп әкімшілігі Дания үкіметімен жұмыс жасауға даяр екенін көрсетіп отыр.
Трамп Арктика аумағын сатып ала бастайтынын білдіргеннен соң, бірнеше сағат ішінде Гренландия қорғаныс шығындарын арттырғанын жариялады.
