Суфизм мен Тибет буддизмі арасындағы байланыс туралы айту үшін,
екі философиялық және рухани ілімнің де адамның ішкі дүниесін тануға, рухани тазалыққа жетуге және жоғары деңгейдегі мән-мағынаға қол жеткізуге бағытталған практикаларды қамтитынын атап өту керек.
Бұл екеуінің ортақ мақсаттары болса да, олар тарихи, мәдени және діни контекстілерде әртүрлі негізде қалыптасқан.
***
Суфизм (Ислам мистицизмі) (сопылық)
Суфизм — исламның мистикалық тармағы, оның негізгі мақсаты "Жаратушыға жақындық" және "рухани тазалыққа" жету.
Суфизмде адамның ішкі және сыртқы өмірін реттеу, өзін-өзі тану, зикр (ерекше сөздерді немесе дұғаларды қайталау) және медитация сияқты практикалар арқылы рухани дамуға ұмтылу қарастырылады.
Суфизмде шәкірттер мұраткер (рухани ұстаз - Пір) деп аталатын адамның басшылығымен жұмыс істейді.
***
Тибет буддизмі
Тибет буддизмі — буддизмнің бір тармағы, ол Тибетте дамып, ламаизм деп те аталады. Оның негізгі мақсаты "нирванаға жету", яғни құбылыс дүниесінен босаңсу және өзін-өзі танудың жоғары деңгейіне жету.
Тибет буддизмінде
- медитация
- мантра (ерекше сөздерді қайталау)
- тантрикалық практикалар және
- ламалардың (рухани ұстаздың) басшылығы маңызды орын алады.
---
Рухани ілім жолындағы Сопының зікірі
***
Суфизм мен Тибет буддизмінің ортақ элементтері
1. "Медитация және ішкі тыныштық"
Екі ілімде де медитация өте маңызды практика болып табылады. Медитация арқылы адам ішкі тыныштыққа жетеді, өзінің ішкі дүниесін танып-біледі және жоғары деңгейдегі мән-мағынаға қол жеткізеді.
2. "Рухани ұстаз (Шәкірт-Мұраткер және Лама-Шәкірт)"
Суфизмде шәкірт мұраткердің басшылығымен жұмыс істейді, ал Тибет буддизмінде шәкірт ламаның басшылығымен жұмыс істейді. Екеуінде де рухани ұстаз адамның рухани жолындағы құрал ретінде қызмет етеді.
3. "Мантра/Зікр"
Тибет буддизмінде мантра (мысалы, «Ом Мани Падме Хум») деген ерекше сөздерді қайталау арқылы энергияны басқару және рухани күшті ашуға болады. Ал суфизмде зикр деп аталатын практика бар, ол да ерекше дұғаларды немесе сөздерді қайталау арқылы рухани тыныштыққа жетуге көмектеседі.
4. "Рухани тазалық және өзін-өзі тану"
Екі ілімде де адамның ішкі тазалығы, өзін-өзі тануы және эгоизмнен арылуы қарастырылады. Бұл ішкі күрес арқылы жүзеге асырылады.
5. "Энергетикалық жүйелер"
Тибет буддизмінде чакралар (энергетикалық орталықтар) және каналдар (нади) туралы ілім бар. Ал суфизмде әруақ (қан тамырлары немесе энергетикалық жолдар) туралы ұғым бар. Екеуі де адам денесіндегі энергияның ағуын және оның рухани дамуына әсерін зерттейді.
---
Тарихи байланыс
Суфизм мен Тибет буддизмі арасындағы тарихи байланысты тікелей дәлелдеу қиын, себебі олар әртүрлі географиялық аймақтарда (Батыс Азия мен Шығыс Азия) дамыған.
Дегенмен, ежелгі заманда Шығыс пен Батыс арасындағы сауда жолдары (мысалы, Жібек жолы) арқылы идеялар мен мәдениеттер арасында алмасу болған. Бұл процесс арқылы суфизм мен буддизмнің кейбір элементтері бір-бірімен әсерлесуі мүмкін.
Мысалы:
- "Алтын Орда заманында" Тибеттік ламалар мен суфизмдегі дәруіштер арасында кездесулер болған.
- "Нәсиірлік және Ислам мистицизмі" арасында да кейбір ортақ элементтер байқалады, бұл да Шығыс пен Батыс арасындағы мәдени байланысты көрсетеді.
---
Қорытынды
Суфизм мен Тибет буддизмі арасындағы байланыс тікелей тарихи деректермен толықтай дәлелденбегенімен, олардың рухани практикалары мен философиялық ұстанымдарында көптеген ортақ элементтер бар.
Екеуі де адамның ішкі дүниесін тануға, рухани тыныштыққа жетуге және жоғары деңгейдегі мән-мағынаға қол жеткізуге бағытталған. Бұл ортақ мақсаттар ежелгі замандағы мәдени алмасу арқылы бір-бірімен байланысқан болуы мүмкін.
